معاونت پژوهش مدرسه علمیه کوثر قزوین

عنوان: شخصیت عبادی و اخلاقی حضرت زهرا (سلام الله علیها)

استاد راهنما: سرکار خانم طاهره آشوری

پژوهشگر: زهرا قهری ایگدلو

عنوان تحقیق پایانی حاضر، شخصیت عبادی، اخلاقی حضرت زهرا (سلام الله علیها) با هدف تبیین عبادت و اخلاق حضرت زهرا (سلام الله علیها) در زمینه‌­های فردی و خانوادگی است. در این باره کتاب­‌های فراوانی توسط دانشمندان و مفسّران به رشته تحریر در آمده است و بحث­‌های زیادی پیرامون شخصیت عبادی و اخلاقی حضرت زهرا (سلام الله علیها) صورت گرفته است. پیشینة­ این موضوع را می­‌توان از خود کلام پیامبر و ائمه معصومین (علیهم السلام) یافت. نویسندگان به قدر وسع خود در این رابطه بحث کرده‌اند، امّا مباحث آنها به صورت پراکنده است. در این تحقیق تا حدودی شخصیت عبادی و اخلاقی حضرت زهرا (سلام الله علیها) به صورت منسجم گردآوری شده است. به طور قطع حضرت زهرا (سلام الله علیها) بهترین الگو برای جوامع بشری است و استفاده از این الگو باعث سعادت دنیوی و اخروی فرد شود. نوع گردآوری مطالب کتابخان‌ه­ای بوده و از روش توصیفی استفاده شده است. این نوشتار از سه فصل تشکیل شده است؛ که در فصل اوّل، مفاهیم لغوی و اصطلاحی عبادت، اخلاق و شخصیت و مباحث مقدماتی  بیان شده است و در فصل دوم به شخصیت عبادی و در فصل سوم به شخصیت اخلاقی حضرت زهرا (سلام الله علیها) پرداخته شده است. در این تحقیق از منابع متعدّد مانند کتاب‌های تاریخی همچون منتهی الآمال و کتاب‌­های روایی مثل بحارالانوار، نهج الحیاه و کتاب­‌هایی در زمینه زندگانی حضرت زهرا (سلام الله علیها) همچون دانشنامه فاطمی، چشمه در بستر، بانوی نمونه اسلام استفاده شده است. حضرت زهرا (سلام الله علیها) در اوج اخلاص و ایمان قرار دارد و عابد­ترین فرد در طول تاریخ اسلام و نماد ایثار و انفاق در جامعه اسلامی است. زندگی حضرت زهرا (سلام الله علیها) یک زندگی عادی و ساده و در عین حال پر از عشق و صفا بود. برای امام علی (علیه السلام) همسری نمونه و فداکار بودند که هیچ گاه بین این دو معصوم اختلافی به وجود نیامد و در اوج محبت و احترام زندگی می‌­کردند. حضرت زهرا (سلام الله علیها) به تربیت فرزندانش بسیار اهمیّت می‌داد و در برخورد با خدمتکار، همه حقوق انسانی را رعایت می­‌کرد. ایشان نمونه یک انسان کامل در تمام اوصاف به ویژه عفاف و حجاب است، به طوری که برای دفاع از ولایت در برابر غاصبان حجاب کامل را رعایت کرده بود.

كليد واژه‌ها: حضرت زهرا، عبادت، اخلاق، شخصیت.

 عنوان: عوامل و موانع کسب آرامش از دیدگاه آیات و روایات

استاد راهنما: سرکار خانم طاهره جباری

پژوهشگر: ندا گودرزوند چگینی

 آرامش يك حالت روحي و رواني به معناي آسودگي و امنيت است كه در قرآن با كلماتي مانند اطمينان، أمَنْ، سكينه مترادف است. خداوند انسان را به گونه‌اي خلق كرده است كه همواره نياز به آرامش دارد، امّا هر انساني به طور طبيعي در طول زندگي‌اش با نگراني‌هاي بسياري روبه‌رو مي‌شود كه منجر به نوعي نابساماني و آشفتگي دروني وي مي‌گردد كه بر اثر آن نظام حيات آدمي دچار اختلال مي‌شود. در آيات قرآن كريم و روايات رسيده از ائمه معصومين (علیهم السلام) به عوامل و موانع كسب آرامش اشاره شده كه در پژوهش حاضر به بررسي آن‌ها پرداخته شده است. نوع گردآوري مطالب از طريق مراجعه به كتابخانه بوده و روش توصيفي در نوشتن متن به كار برده شده است. از منابع تفسيري مانند تفسير نمونه و تفسير الميزان و از كتاب اخلاقي معراج السعاده بهره برده شده است. در تحقيق حاضر در قسمت مباني و مفاهيم به تعريف لغت آرامش و كلمات مترادف و متضاد آن پرداخته شده، سپس به مواردي چون ايمان به خدا، توكّل، توسّل و … به عنوان عوامل مؤثر در تحصيل آرامش اشاره شده و موانع كسب آرامش را گناهاني چون غضب، حسد و ظلم دانسته است و در پايان مهم‌ترين آثار آرامش در به دست آمدن نفس مطمئنه و ازدياد ايمان و نهايتاً رسيدن به مقام رضا مورد توجّه قرار گرفته است.

واژگان كليدي: آرامش، آثار، عوامل، موانع.

عنوان: اصول تربيت نوجوان با محوريت سوره لقمان

استاد راهنما: سركار خانم اعظم اسدالهي

پژوهشگر: مريم حسيني مادرسرا

تحقيق پاياني حاضر با هدف معرفی اصول تربیت نوجوان با محوریت سوره لقمان تدوین شده است. اصول تربيتي به دستورها و قواعد كلّي‌اي اطلاق مي‌شود كه حكم ريشه و بنيان تدابير، تصميمات و فعاليت‌هاي تربيتي دارند و با هدايتگري‌هاي خود درستي فرآيند تربيت را از ابتدا تا انتها تضمين مي‌كنند. نوجوان به مرحله انتقال بين كودكي و بزرگسالي است كه محدوده سني 12-20 را شامل مي‌شود. از نظر اسلام، دوران نوجواني اهميّت زيادي دارد؛ زيرا در اين دوران شخصيت فردي و اجتماعي نوجوان پايه‌ريزي مي‌شود. روش تربيتي اسلام بر اين امر تأكيد دارد كه نوجوان، اين دوران را با معرفت و پاكي سپري كند. در اين دوره تغييرات عمومي بدن و تأثيرات رواني آنچنان سريع و همه‌جانبه است كه خلق و خوي نوجوان را دچار تزلزل و دگرگوني مي‌نمايد. امّا با تربيت صحيح ديني و اجتماعي مي‌توان فرزندان را از انواع انحرافات و مفاسد فرهنگي، اجتماعي، اخلاقي، اقتصادي حفظ كرد. ايمان و اعتقاد راسخ به خداوند، معاد، بهشت و جهنّم، جز با مواظبت جدّي در امور ديني و تقويت فطرت خداپرستي نوجوانان به دست نمي‌آيد. از سوي ديگر، با توجّه به اين كه بر اساس قرائن و شواهد سوره لقمان سرشار از فرامين ناب و اصول تربيتي مطلوب اسلامي در راستاي تربيت نوجوان است، اين سوره به عنوان محور بحث پژوهش حاضر قرار گرفته و اصول تربیت نوجوان با محوریت این سوره مورد توجه محقق قرار گرفته است. موضوع نوجوان و مباحث مختلف مربوط به اين دوره مورد توجّه علوم مختلفي از قبيل روان‌شناسي، جامعه‌شناسي و علم حقوق قرار گرفته، ولي در پژوهش حاضر از بُعد قرآني، روايي و با رويكرد تفسيري با استناد به منابع روان‌شناسي مورد توجّه قرار گرفته است. اين تحقيق به روش توصيفي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و مقالات سايت‌هاي نورمگز و انساني و نرم‌افزارهاي جامع الاحاديث و جامع التفاسير تدوین شده است و دستاوردهای ذيل را در بر دارد: در این سوره اصول تربیت نوجوان با دو رویکرد تربیت دینی و تربیت اجتماعی مورد توجّه قرار گرفته است. در تربیت دینی اصولی از قبیل: معاد باوری، معرفی هدف زندگی، دعوت نوجوان به نماز، پرورش روحیه امر به معروف و نهی از منکر؛ و در تربیت اجتماعی- اخلاقي اصولی از جمله: پرورش روحیه مسئولیت‌پذیری، پرورش روحیه ظلم‌ستیزی، معرفی الگوی شایسته و … شناسايی شده است.

واژگان كليدي: اصول تربيتي، نوجوان، تربیت دینی، تربیت اجتماعی، سوره لقمان.

عنوان: اوصاف و وظایف فرشتگان از دیدگاه قرآن و روایات

استاد راهنما: سرکار خانم مریم شاه‌محمدی

پژوهشگر: محدثه اسماعیلی (حائز رتبه برتر)

اين پژوهش در رابطه با اوصاف و وظايف فرشتگان در آيات و روايات است. با توجّه به اين كه فرشتگان موجودات نامحسوس هستند و شناخت آن‌ها براي انسان دشوار است، لذا امروزه بسياري از افراد با شنيدن واژه فرشته، ناخودآگاه تعدادي زن و يا دختر بال‌دار گيسوبلند را جلوي چشمان خود مجسّم مي‌كنند كه همگي ناشي از عدم شناخت صحيح اين موجود الهي است. فرشتگان نيز يكي از هزاران مخلوق خداوند هستند كه داراي انواع گوناگون بوده و هر كدام وظيفه‌اي خاص و منحصر به فرد دارند. مسائل مربوط به ملائكه از جمله موضوعاتي است كه خداوند در قرآن و هم‌چنين در بيان معصومين كه در كتب نهج‌البلاغه و صحيفه سجاديه از وجود بابركت آنان در دنيا و آخرت خبر داده‌اند. در اين پژوهش با استفاده از روش كتابخانه‌اي و توصيفي به بررسي اين اوصاف و وظايف پرداخته شده است. با توجّه به آيات و روايات، اين گونه به نظر مي‌رسد كه فرشتگان داراي اوصاف كماليه و عصمت مطلق‌اند و دائم مشغول عبادت و تسبيح خداوند هستند. با مطالعه در آيات و روايات مي‌توان به طور قاطع بيان كرد كه ملائكه از هر چيزي كه رنگ و بوي دنيايي و مادي دارد به دورند و پيوسته مشغول اطاعت امر خداوند هستند و اموري كه بر عهده‌شان است را انجام مي‌دهند، ولي با وجود اين اوصاف انسان والاتر از فرشتگان است. اين پژوهش در دو بخش تنظيم شده است؛ بخش اوّل با عنوان مباحث مقدماتي، شامل دو فصل است كه فصل اوّل به مباني و مفاهيم و فصل دوم به اقسام و اصناف فرشتگان مي‌پردازد و بخش دوم با عنوان اوصاف و وظايف فرشتگان در آيات و روايات، شامل دو فصل است كه در فصل اوّل به اوصاف فرشتگان در آيات و روايات و در فصل دوم به وظايف فرشتگان در آيات و روايات مي‌پردازد.

واژگان كليدي: فرشته، ملك، عالم ملكوت، موجود مجرّد.

عنوان: سیرۀ سیاسی پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)

استاد راهنما: سرکار خانم ساره شیخی

پژوهشگر: سمیه محمدی یکتا

 این پژوهش با عنوان «سیره سیاسی پیامبر اعظم (ص)» به دنبال بررسی و پاسخ‌گویی به این سؤال است که سیرۀ سیاسی پیامبر اعظم^، در مسائل داخلی و خارجی چگونه بوده است؟ در مسائل تربیتی، معرفی الگوهای موفّق یکی از بهترین شیوه‌های تربیت است. لذا فرضیۀ نگارنده در این پژوهش این است که با شناخت شرایط سیاسی خاص پیامبر(ص) و نوع بهره‌گیری ایشان از آن شرایط، بهتر می‌توان با شخصیت آن پیامبر بزرگوار و مواضع ایشان آشنا شد و الگو قرار داد، تا در راستای آن، پیامبر(ص) به عنوان الگوی دینی و سیاسی جامعۀ اسلامی معرفی شود و همگان با شخصیّت ایشان و نحوۀ برخورد ایشان در مسائل سیاسی آشنا شوند. محدودۀ این تحقیق، زندگی سیاسی ایشان بعد از بعثت تا پایان عمر شریف ایشان است. این تحقیق نمایی روشن از اداره حکومت اسلامی توسط پیامبر را ترسیم می‌کند که بر پایه عدالت، آزادی و قانون‌مداری بود و ایشان در سیاست خارجی، برای ترویج حکومت اسلامی نیز ابزار خاصی داشتند، دعوت ایشان مسالمت‌آمیز و بر اصل عدم درگیری استوار بود. ولی در عین حال نظام قدرتمندی ساختند و تمام قوای نظامی روز را در آن فراهم کردند که بر معنای آیه نفی سبیل که همان عدم نفوذ کفار بر حکومت اسلامی است، جامه عمل بپوشانند. این پژوهش مشتمل بر چهار بخش کلی است که ادوار مختلف زندگی پیامبر^ را ترسیم می‌کند. بخش اوّل شامل کلیات است که در برگیرندۀ کلیات تحقیق، مبانی و مفاهیم و نمایی کلی از زندگی پیامبر پیش از بعثت است. بخش دوم به ساختار سیاسی حکومت نبوی اختصاص دارد. علّت اختصاص دادن فصلی به این عنوان، بررسی سیرۀ سیاسی پیامبر(ص) مبتنی ‌بر این پیش فرض است که پیامبر اعظم (ص) دارای سیرۀ سیاسی بوده‌اند. برای اثبات این امر، باید ساختار حکومت نبوی واکاوی شود زیرا اگر حکومت نبوی شاکله‌های اصلی یک حکومت واقعی را نداشته باشد، دیگر نمی‌توان به بررسی سیره سیاسی حضرت پرداخت. از این‌رو این فصل‏، مقدم بر فصول دیگر گشته است. از آن‌جایی که می‌توان تمام شئون سیاست را به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم کرد. بخش سوم به سیاست داخلی و بخش چهارم به سیاست خارجی ایشان تعلق گرفته است. بررسی در این سیره به ما نشان می‌دهد که حکومت پیامبر با هیچ یک از حکومت‌های فعلی منطبق نیست. اگرچه تا حد زیادی حکومت الهی در قالب جمهوریت عملی می‌گردد و قید اسلامیت تا حد زیادی جمهوری اسلامی ایران را به حکومت پیامبر شبیه ساخته، ولی با توجه به اینکه پیامبر به سر چشمه وحی متصل بوده و امدادهای غیبی دریافت می‌کردند، نمی‌توانیم حکومت جمهوری اسلامی را مصداق عینی آن بدانیم، اگرچه شباهت‌های زیادی دارد. منابع به کار رفته در این تحقیق، بیشتر تاریخی و بعضاً تحلیلی و تفسیری هستند، که در آن از منابع معتبر و مستند در راستای اغنای علمی مطالب استفاده شده است. از کتب تاریخی استفاده شده در این تحقیق می‌توان سیره النبی اثر ابن هشام به ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی و تاریخ یعقوبی اثر احمد بن اسحاق یعقوبی به ترجمه محمد ابراهیمی، و … را نام برد و از کتب تحلیلی نیز می‌توان به پیامبری و انقلاب، پیامبری و جهاد، پیامبری و حکومت نوشته جلال الدین فارسی، فروغ ابدیت نوشته آیت الله جعفر سبحانی، پیامبری و آیین نبرد تألیف ژنرال مصطفی طاس اشاره کرد. شیوۀ جمع‌آوری مطالب فیش‌برداری و کتابخانه‌ای و هم‌چنین استفاده از مقالات سایت‌های معتبر علمی بوده، نتیجه کلی حاصل از این تحقیق بدست آمدن شناخت عمیقی نسبت به حاکمیت پیامبر و الگو قرار دادن ایشان در مسائل سیاسی است.

واژگان کلیدی: پیامبر اسلام(ص)، سیره، سیاست، سیرۀ سیاسی.

واحد آموزش حوزه علمیه کوثر