عنوان: آثار نقض عهد و پیمان از منظر آیات و روایات
استاد راهنما: سرکار خانم صدیقه انصاری
پژوهشگر: طیبه انصاری (حائز رتبه برتر)
جوامع بشري بر پاية اصول و مؤلفه‌هايي شكل مي‌گيرد تا افراد با آگاهي و عمل به آن‌ها بتوانند با خوشي و نيكي در كنار يكديگر زندگي كنند، امّا عدّه‌اي با رعايت نكردن اين قوانين براي خود و اطرافيان و نيز مردم جامعه‌شان به صورت سلسله‌وار مشكلاتي را پديد مي‌آورند. يكي از اصلي‌ترين و اساسي‌ترين اين قوانين و مؤلّفه‌ها، وفاي به عهد است كه از آن به عنوان سرمايه‌اي اجتماعي ياد مي‌شود، زيرا سبب ايجاد اعتماد و اطمينان بين مردم مي‌گردد و بدون آن روابط انسان‌ها به جاي هم‌گرايي و اتّحاد به سوي واگرايي و تفرقه سوق داده مي‌شود و جامعه ثبات و قوام خود را از دست مي‌دهد و به دنبال آن مردمي كه با خواسته‌ها و نيازهاي گوناگون براي زندگي در يك جا جمع مي‌شوند، ديگر انگيزه‌اي براي همكاري و همراهي و ايجاد همدلي با يكديگر ندارند. با نگرشي بر پيشينة انسان متوجّه مي‌شويم كه آغاز حيات انسان بر روي اين كرة خاكي نيز در پي يك نقض عهد صورت گرفته است. زماني كه انسان در پي وسوسه‌هاي شيطان، عهد خود را با خداي خويش فراموش نمود و از بهشت بيرون رانده شد، زشتي نقض عهد را با تمام وجود احساس نمود و از آن زمان تاكنون، اين حسّ بد نسبت به نقض عهد در تمام افراد بشر ديده مي‌شود و همواره فطرت آدمي، او را به وفاي به عهد تشويق و از نقض عهد باز مي‌دارد. موضوع وفاي به عهد از ديرباز در گسترة فرهنگ اسلام، بلكه فراتر از آن، در فرهنگ جهاني مطرح بوده است و در اين راستا، تأليفات گرانسنگي به صورت پراكنده در كتب مختلف فقهي، اخلاقي، تفسيري، روايي و … به رشتة تحرير درآمده كه از جمله مي‌توان از رساله‌هاي توضيح المسائل و يا كتاب‌هايي با هدف تربيتي مانند خانواده موفّق و گفتار فلسفي و نيز كتب روايي معتبر از جمله من لا يحضره الفقيه، اصول كافي و … نام برد. فرض بر اين است كه بي‌توجّهي به مسألة عهد و پيمان در هر جامعه‌اي، باعث به وجود آمدن مشكلات بسياري در زمينة فردي و خانوادگي مانند مسائل بين زوجين و يا بين والدين و فرزندان و … مي‌شود و در اجتماع نيز مشكلاتي ميان مردم و مسؤولين و يا بالعكس به وجود مي‌آورد كه بايد براي حلّ آن‌ها و يا بهتر بگوييم براي جلوگيري از به وجود آمدن آن‌ها، به وفاي به عهد روي آوريم و بيش از پيش افراد جامعه را نسبت به اهميّت اين مسأله و نيز معضلاتي كه نقض عهد به وجود مي‌آورد، آگاه كنيم و با بررسي بيشتر نقش وفاي به عهد در هر زمينه‌اي و همچنين بالا بردن آگاهي افراد دربارة فوايد وفاي به عهد، مردم را به آن تشويق و نيز با بيان مضرّات نقض عهد، از پيش‌آمدهاي ناگوار آن جلوگيري نماييم؛ در نتيجه بايد گفت وفاي به عهد به عنوان يكي از مهم‌ترين دستورات زندگي بشر است كه هم افراد ديندار و هم افراد غيرديني قائل به آن هستند و آن را يك امر ذاتي و فطري مي‌دانند كه رعايتش سبب رشد و سعادت افراد و فقدانش سبب ايجاد هرج و مرج و بي‌اعتمادي بين مردم در اجتماع‌هاي كوچك و بزرگ مي‌شود. موضوع نقض عهد به دليل تأثيراتي كه بر روح و روان افراد دارد در علم روان‌شناسي بررسي مي‌شود؛ همين طور در علم جامعه‌شناسي نيز مي‌توان آن را بررسي كرد. البته با نگاهي دقيق‌تر به اين موضوع به علّت فراگير بودن آن، در تمام زمينه‌هاي اقتصادي، سياسي، فقهي و … نيز قابل گفتگو مي‌باشد، امّا در اين تحقيق آثار نقض عهد از منظر آيات و روايات بررسي شده است.
واژگان كليدي: عهد، پيمان، وفا، نقض، نقض عهد.
واحد پژوهش حوزه علمیه کوثر قزوین
آخرین نظرات