عنوان: رابطۀ عبودیت با آزادی از دیدگاه اسلام
استاد راهنما: سرکار خانم طاهره جباری
پژوهشگر: نرگس جعفرپور نجاری
موضوع اين پژوهش، بررسي رابطه عبوديت با آزادي از ديدگاه اسلام است. عبوديت به معناي اظهار فروتني و فرمانبرداري از حق و اوج تكامل يك انسان و قرب او به خداست. آزادي نيز به معناي حرّيت، اختيار و مصون ماندن از اراده مستبدانه است. در قرآن و روايات، هدف خلقت جن و انس، عبوديت و بندگي خدا معرفي شده است، چرا كه مبدأ و ملاك حقيقي اوست. در قرآن واژه حرّيت به كار نرفته، ولي مفهوم حرّيت يعني آزادي مورد توجّه بوده است. آزادي در انديشه اسلامي داراي معاني گوناگوني است؛ آزادي در معناي اختيار، عدم پذير سلطه، تكليف و آزادي به عنوان وسيله. از نظر آموزه‌هاي ديني، آزادي بايد با مقصد نهايي دين سازگار باشد و از آنجا كه كمال و هدف خلقت، عبوديت معرّفي شده، از آزادي بايد به گونه‌اي تفسير شود كه وسيله كمال را به دنبال داشته باشد. متفكّران شيعه در يك تقسيم‌بندي كلّي، آزادي را شامل آزادي فردي، اجتماعي و معنوي مي‌دانند كه آزادي اجتماعي در اسلام، رهايي از قيدوبندهاي بندگي و بردگي اشخاص است تا اين كه انسان بنده‌ي خداوند باشد و كمال خود را در راه بندگي او دنبال نمايد. لذا قرآن آزادي اجتماعي را امري ضروري مي‌داند، ولي آن را مقدمه‌اي براي يك آزادي برتر و بزرگ‌تر يعني آزادي معنوي مي‌شمرد، چون دستيابي به آزادي اجتماعي به شكل كامل جز در سايه آزادي معنوي حاصل نمي‌شود. هر يك از عبوديت و آزادي داراي قلمروهاي تكويني و تشريعي هستند كه قلمرو آزادي در حقيقت محدوده‌اي است كه مي‌توان در آن محدوده از آزادي دفاع كرد و اين محدوديت‌ها در جهت رشد و كمال انسان و جامعه بوده و در حقيقت محدوديت محسوب نمي‌شوند. در نتيجه انسان اگرچه تكويناً آزاد آفريده شده، ولي تشريعاً قوانيني خواهد داشت كه هدف نهايي اين قوانين، عبوديت انسان خواهد بود. حاصل آن كه آزادي انسان نه تنها هيچ تضادي با عبوديت خداوند ندارد، بلكه عبوديت خداوند عين آزادگي است؛ آزاد بودن از هر آنچه غيرخداست. در اين پژوهش از قرآن مجيد و كتب ارزشمند تفسيري، روايي و كلامي بهره برده شده است؛ همچون تفسير الميزان علامه طباطبايي، ميزان الحكمه محمّد ري‌شهري و آزادي معنوي مرتضي مطهري و … . در فصل اوّل به معاني و مفاهيم و در فصل دوم به اقسام و مباني آزادي و در فصل سوم به قلمروهاي آزادي و عبوديت و رابطه ميان آن‌ها پرداخته شده است.
واژگان كليدي: عبوديت، عبادت، عبد، آزادي.
واحد پژوهش حوزه علمیه کوثر قزوین
آخرین نظرات